De boomplanter ... mopje of metafoor?

Een tijdje geleden liep er iemand door de straat.
Opeens zag hij een man die langs de weg een put aan het graven was.
Toen de put ongeveer 40 cm diep was liep hij 20 m verder en begon
opnieuw eenzelfde put te graven. Vlak achter hem liep een andere man die
de put die door de eerste man was gegraven weer dichtgooide.
De toeschouwer begreep er niets van, liep op de achterste man af en vroeg
hem wat ze aan het doen waren. De man antwoordde heel vriendelijk:
'Wij zijn boomplanters, Jan loopt voorop en graaft de put, Karel zet het
boompje erin, en ik gooi de put weer dicht.'
De toeschouwer keek rond en zei: 'Maar ik zie maar twee mensen.'
'Dat klopt' zei de man, 'Karel is vandaag ziek.'

Doe maar gewoon ...

Er was eens een man die een forse promotie had gemaakt. Op de

ochtend van de eerste dag in zijn nieuwe functie zat hij in zijn nieuwe, grote

kamer achter zijn nieuwe, grote bureau. Dit was werkelijk indrukwekkend.

Plotseling hoorde hij voetstappen in de gang. Ze kwamen steeds dichterbij

en bleven uiteindelijk voor zijn deur stilstaan. Er werd geklopt.

Hij riep: 'Binnen!' en greep tegelijkertijd de telefoon en begon zomaar een

gesprek.

'Natuurlijk mevrouw, daar zorg ik persoonlijk voor. U kunt altijd op onze

firma vertrouwen. Ik zal meteen een aantal van mijn medewerkers

aanwijzen die dit project onder mijn supervisie zullen uitvoeren... Graag

gedaan... Tot ziens.'

Hij legde de telefoon neer en keek naar de man bij de deur was blijven

staan. 'Komt u verder, wat kan ik voor u doen,' zei de jonge manager.

'Als het even kan,' sprak de man, 'dan wilde ik graag de telefoon aansluiten".

Anders zijn ...

Het kapotte vijfhoekje.

In de wereld van de puntige vierkantjes werd eens een vijfhoekje geboren.

Vijfhoekjes waren jammer genoeg niet gewenst bij de puntige vierkantjes. Ze waren zo anders. 

De vierkantjes zeiden: ‘we breken er wel een hoekje af, dan is het ook een vierkantje.’ 

Dat ging niet zo makkelijk als ze dachten. Ze timmerden erop los, maar het lukte niet om van het vijfhoekje een vierkantje van te maken.

Het vijfhoekje was nu wel flink beschadigd en de puntige vierkantjes waren teleurgesteld over het resultaat. Zo kon het niet. Ze gaven het kapotte vijfhoekje toen maar een grote plank: een houten vierkant met twee kijkgaten erin. Het vijfhoekje moest voortaan die plank altijd voor zich dragen om op een vierkant te lijken. Zo kon het zich jaren in de wereld van de vierkantjes bewegen. Dat vonden de vierkantjes best aanvaardbaar.

Het vijfhoekje echter werd doodmoe van altijd met die grote zware plank te zeulen. Het bleef maar zoeken en zoeken naar een oplossing om een echt vierkantje te worden. 

Na lange tijd kwam het uitgeputte vijfhoekje een paar wijze, afgeronde, vierkantjes tegen. Die zagen er veel vriendelijker uit dan de puntige vierkantjes.

‘Hoe kan ik ooit nog een vierkantje worden?” vroeg het vijfhoekje. ‘Jij? Een vierkantje? Maar … je bent toch gewoon een vijfhoekje!’ zei een van de afgeronde vierkantjes. ‘Leg die plank eens even neer…’. De andere afgeronde vierkantjes zagen het nu ook. ‘Ja! Jij bent gewoon een vijfhoekje! Jij hoeft toch niet te doen alsof je een vierkantje bent! Je hebt alleen maar een hoekje meer dan wij, daar is toch niks mis mee. We kennen er meer zoals jij, hoor!”

Bij de afgeronde vierkantjes mocht het kapotte vijfhoekje dat zware stuk hout eindelijk weggooien. Een paar puntige vierkantjes hadden dat van ver gezien en zeiden: ‘Oei, oei, nu gaat het vast heel slecht met het vijfhoekje, het lukte altijd zo goed met die plank.’ Maar het vijfhoekje wist wel beter.

Metaforen

Met enige regelmaat plaats ik een metafoor hier op mijn blog.
Ik heb er de laatste jaren een aantal verzameld, en ik weet lang niet altijd de herkomst.
De auteur is ook vaak niet bekend.
Ik verzin deze korte verhaaltjes dus niet zelf, sommige mensen dachten dat...

Maar wat is nu eigenlijk een metafoor?
Je hebt het ergens over, maar eigenlijk bedoel je iets anders...

Op internet vond ik op de website van www.onzetaal.nl de volgende uitleg:

Een metafoor is een stijlfiguur; een vorm van overdrachtelijk (figuurlijk) taalgebruik. Een heel bekende metafoor is het schip der woestijn voor de kameel. De kameel wordt vergeleken met een schip, waarschijnlijk mede vanwege zijn schommelende gang. Metaforisch taalgebruik is een vorm van betekenisoverdracht: met wat je zegt (het schip der woestijn) schilder je een beeld; het gaat erom dat dat beeld (een schip dat deinend over de oceaan vaart) een overeenkomst heeft met wat je bedoelt (een kameel, die langzaam en schommelend een grote vlakte doorkruist). 

Hoe treffender de overeenkomst, hoe beter de beeldspraak. Meer voorbeelden van bekende metaforen:

• Sylvia Toth is een bekend voorbeeld van een vrouw die het glazen plafond heeft doorbroken.
• Het leven is een weg met kuilen en hobbels.
• Het leven is een pijp kaneel, elk zuigt eraan en krijgt zijn deel.
• Voetbal is oorlog.
• De samenleving is ziek.
• Kijk die Machteld nou toch eens: het lelijke eendje is een zwaan geworden!
• Nederland is nog steeds een land van melk en honing in vergelijking met de meeste andere landen
• Mijn ouderlijk huis is nog steeds een veilige haven voor mij.

Soms wordt er ook een draai aan de inhoud gegeven of juist het tegenovergestelde benadrukt om de bedoeling duidelijk te maken. Dan lijkt het op een grap, maar er zit een diepere betekenis onder.

Op internet vond ik een brochure van Paul Baardman, getiteld "Management met metaforen". Bij het hoofdstuk "De metafoor" staat het volgende:

Het woord 'metafoor' komt uit het Grieks en betekent 'overbrenging'.  
Het is de belangrijkste vorm van beeldspraak, waarbij de vergelijking berust op de overeenkomst.

De rechter hersenhelft - de helft waar het intuïtieve systeem gelokaliseerd is

- is dol op metaforen. 
Daar waar de linker hersenhelft - de ratio - zich bezighoudt met feiten, houdt de rechter hersenhelft zich bezig met structuren en beelden. 
Zo kan de rechter hersenhelft aan het werk zijn met vergelijkbare structuren, terwijl de feiten compleet anders zijn.

Een metafoor kenmerkt zich door een eenvoudige structuur en is niet lang.

Een metafoor kan worden gebruikt als een verhaal met een verborgen

boodschap c.q. opdracht. Verborgen, maar wel duidelijk aanwezig. Je 'voelt'

wat ermee wordt bedoeld, alhoewel het wel eens even kan duren voordat

het muntje echt valt. Ook humor wordt nogal eens gebruikt om de

boodschap over te brengen. Of een metafoor nu grappig, droevig of

verrassend is, het effect is altijd dat het een gewoontekader doorbreekt.

Metaforen zijn een geestverruimend middel zonder schadelijke

bijwerkingen.

In veel metaforen vind je elementen van de 'donkere' kanten van de mens,

zoals egoïsme, hebzucht, jaloezie, koppigheid, perfectionisme, beperkende

overtuigingen, doelloosheid e.d. De moraal van de metafoor is de prijs die

je moet betalen voor deze eigenschappen.

De moraal van het verhaal wil zich ook nog al eens toespitsen op:

 het vleien om je gewin te behalen;

 het principe van twee honden vechten om een been en de derde loopt er

ras mee heen;

 wanneer je te graag iets wilt, kan het tegenovergestelde gebeuren;

 zo bezig zijn met het maken van regels om met de realiteit om te kunnen

gaan, dat je de realiteit zelf uit het oog verliest.

Eén van de allermooiste metaforen vind ik zelf die van de rijstplantjes...
Daar wil ik graag mee afsluiten!

Er was eens een rijstboer die niet tevreden was met de snelheid

waarmee zijn rijst groeide. Hij kon zich moeilijk neerleggen bij het feit dat

rijst nu eenmaal de tijd nodig heeft om te kunnen groeien.

Op een dag bedacht hij een plan om de groei van zijn rijstplantjes te

manipuleren. Al vroeg in de ochtend trok hij naar zijn rijstveld en trok elk

afzonderlijk rijstplantje net een beetje uit de grond omhoog.

Doodmoe kwam hij bij het vallen van de avond thuis. Moe, maar tevreden,

de plantjes waren tenslotte al een beetje langer.

De volgende ochtend haastte hij zich om de enerverende klus voort te

zetten. Dat was niet nodig. De plantjes waren reeds dood.

Wormen en alcohol ...

Er was eens een arts die gevraagd werd om voor een groep
alcoholisten te spreken om hen op de gevaren van alcohol te wijzen, in de
hoop dat ze zouden stoppen met drinken. Terwijl hij zich aan het
voorbereiden was op zijn speach, bedacht hij een demonstratie, waardoor
men echt zou stoppen met de drank.
Hij besprak de demonstratie met een aantal collega’s, die erg enthousiast
waren. Dat ze daar nog nooit eerder aan hadden gedacht. Wat een idee!
Op de bewuste avond stond de arts voor een volle zaal met mensen.
'Dames en heren,' begon hij, 'ik wil u iets laten zien. Voor mij ziet u twee
glazen staan; in dit ene glas zit water....'
Hij pakte uit zijn zak een blikken sigarendoosje, deed het open en haalde er
een grote regenworm uit. Deze liet hij in het glas met water vallen.
Doodse stilte in de zaal. De worm zwom wat rond en kroop over de rand.
De arts pakte de worm op en zei: '... En in dit andere glas zit alcohol,
dames en heren.'

Hij liet de worm in het glas vallen en onmiddellijk begon het beestje te
kronkelen. Van boven en van onderen spoot er van alles uit. Ineens bewoog
de worm niet meer en bleef dood in het glas hangen.
Een gespannen stilte in de zaal. 'Wel, dames en heren, wat leren wij
hiervan?' vroeg de arts triomfantelijk.
Iemand achterin de zaal zei meteen: 'Als je maar genoeg alcohol drinkt krijg
je nooit last van wormen.'

Het effect van veel praten ...

Een student vroeg eens aan zijn wijze meester: 'Meester, is het een

deugd om veel te praten?'

De meester antwoordde: 'Wat is het effect van veel praten? Neem nu de

kikker in de vijver: hij kwaakt dag en nacht en toch is er niemand die naar

hem luistert. De haan daarentegen kraait slechts twee à drie keer bij het

ochtendgloren en iedereen luistert naar hem, omdat men weet dat wanneer

hij kraait het spoedig ochtend zal zijn en iedereen weer iets moet gaan

doen.

Daarom', zei de meester tegen zijn student, 'praat alleen wanneer het nodig

is.'